Размер шрифта:

Цветовая схема:

09 шілде, 2021391

Гүлнар Досматова - қазақ кинематографиясының жарық жұлдызы

Кеңес заманындағы көп картиналар біршама таланттардың жұлдызын жақты. Оған ешкімнің де таласы жоқ шығар. Сол кездегі киноленталар мен шығармаларда бөлек бір атмосфера мен ерекше сезім байқалады. Осы орайда көпке сол кезден бастап таныс болған керемет талант иесі, қазіргі де көптеген фильмдерде бой көрсетіп жүрген, қазақ кинематографиясының жарық жұлдызы Гүлнар Досматова болса керек. Актриса өз балалық шағынан киноға ғашық болған. Оның өмір жолы киномен тығыз байланысты. Осыған байланысты бүгін біз актриса Гүлнар Досматованың шығармашылығымен тереңірек танысатын боламыз.

Гүлнар Досматова - кеңестік және қазақстандық киноактриса, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері. Актриса 1964 жылы қараша айының бесінші жұлдызында Алматы қаласында дүниеге келген. Анасы экономист мамандығы бойынша қызмет еткен, ал әкесі инженер мамандығын игерген қызметкер. Гүлнар Досматова бала күнінен актриса болып, кино мен сахналарда өнер көрсетуді армандаған көрінеді. Орыс мектебінде оқыған актриса білім ордасын алтын медальмен үздік аяқтаған.  1989 жылы С. М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетінде білім алып, бітірген.

Жалпы кино әлемінде он екі жасынан бастаған.  Дебюттік рөлі ретінде 1979 жылы көрерменге жол тартқан Абдула Қарсақбаевтың "Погоня в степи" фильміндегі жас Әйгерімнің рөлі болды. Фильм кино өнеріндегі болашағы жарқын картиналардың бірі болды. Лента өз заманындағы үздіктер қатарынан көрінген болатын. 1982 жылы Гүлнарды теледидарға диктордың қызметіне жұмысқа шақырады. Кейіннен ол әртүрлі телевизиялық жобаларда көп еңбек етті, "Азия дауысы" деп аталатын халықаралық музыкалық фестивалінің тұрақты жүргізушісі болды. 1985 жылдан бастап Шәкен Айманов атындағы "Қазақфильм" киностудиясының штаттағы актрисасы болып жұмыс істеді. 1985 жылы "Адам факторы" фильміндегі рөлі үшін Минскідегі XVIII Бүкілодақтық кинофестивальде «Ең үздік әйел рөлі» үшін бас жүлдеге ие болды, оның қатысуымен көптеген басқа фильмдер де ең беделді халықаралық кинофестивальдердің жүлдегерлері болып табылады. 1991 жылдан бастап  Қазақстан Кинематографистер одағының құрамына алынып, ресми түрде одақ мүшесіне айналған. 1996 жылы Стриндберг бойынша "Театр ангажементі" студиясымен біріге отырып іске асқан "Фрекен Жюльи" спектаклінде  басты рөлді сомдады. Бұл Қазақстанның театр өміріндегі айтулы оқиғалардың бірі болған еді. Әсіресе, "Алма-Ата-менің алғашқы махаббатым", "Қарағанды — менің жастық шағымның қаласы" ретро – фестивальдерінде зал көрермен қауымға нық толы болып тұрды. 2008 жылы  Ресей және Қазақстан елдері бірлесе түсірген ортақ  «Мұстафа Шоқай» фильмін дыбыстауға атсалысты. Актриса фильмдегі Мария Горина есімді кейіпкердің дауысын салды.  2009 жылы отыз бірінші Мәскеу халықаралық кинофестивалінде қазылар алқасының мүшесі атанып төрелік еткен болатын. Осы жылдан бастап "Қазақфильм" киностудиясының және «Хабар» агенттігінің ортақ жобасы «Кино аумағы» телевизиялық бағдарламасының жүргізушісі атанған еді.  2000 жылы "Қазақстандағы Жыл таңдауы" фестиваль-конкурсының әлеуметтік тобы жүргізген сауалнамаға сәйкес "Жыл актрисасы" деген марапатқа ілікті. 2010 жылы "Екі жұлдыз" телевизиялық жобасында қатысушы атанды. Кейін "Апашки" тобының әншісі болған.  Бұл ерекше трио продюсері отандық телевизия продюсері Динара Адам еді.  2011 жылы "Жетінші арнаның" эфиріне сүйікті жарымен бірге "Қырық миллион теңге" телешоуының қатысушысы атанған. Бұл теле-шоуда ерлі-зайыптылар 2 миллион теңгеге жуық қаражатты ұтып алған болатын. Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 7 желтоқсандағы Жарлығы бойынша Қазақстанның кинематографиясына сіңірген еңбегі мен жетістіктері үшін "Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері" құрметті атағымен марапатталған еді. Актрисаның рөл сомдаған отандық және шетелдік киноленталары өте көп. Гүлнар Досматованың кино карьерасындағы шығармалар тоқталып кетейік.

«Бандыны қуған Хамит» немесе «Погоня в степи»

Қазақстан жеріндегі АҚ және қызылдардың тарихи қарама-қайшылығын Қызыл армия командирі Хамит пен ақ атаман Кудренің арасында айқын байқауға айналады. Барлық ұстамдылық, табандылық пен адалдыққа қарамастан ерлер қолбасшылықта  қателіктер жасайды. Мұны бірінші болып Хамит қарсыласының тұзағына түсіп қалады. Қызыл Армия қиын жағдайдан шығып, қарсыласымен жеңе алады ма? Қазақфильм кинокомпаниясы жұмысының арқасында 1979 жылы Қазақстан кинотеатрларында қызылдар мен ақтардың арасындағы қарама-қайшылықтың тарихи оқиғалары көрсетіледі. Фильмде тек белгілі тарихи оқиғалар, жеңістер мен жеңілістер туралы ғана емес, сонымен қатар екі армияның сарбаздары қалай әрекет еткені туралы толыққанды айтылады. Жазушылар мұндай соғыстың барлық қасіретін көрсетуге тырысады. Бұл ретте режиссер барынша ыңғайлы жағдайды жасай отырып, атмосфера динамикасын көмегімен музыкалық сүйемелдеудің арқасында сахнаны жоғары деңгейде алып шығады.

Он үшінші Бүкілодақтық кинофестивальдің сарапшылары да қуғын-сүргін фильмін жасаушылардың жобасын бағалады. Таспа бұл іс-шараға Қазақстандағы ауқымды өткен тұсаукесерінен кейін бір жылдан кейін қатысты. 1980 жылы фестиваль Тәжікстанның Душанбе қаласында өтті, онда Даладағы қуғын-сүргін Тәжікстан жастарының Бүкілодақтық Лениндік коммунистік одағы Орталық Комитетінің сыйлығына ие болды. Кинолентаның авторлары мен шығармашылық тобы жайында айтар болсақ, картинаның режиссері Абдулла Қарсақбаев. Сценарий авторы: Анатолий Степанов. Рөл сомдаған актерлер: Досхан Жолжақсынов, Владимир Еремин, Гүлнар Досматова, Улдис Лиелдидж, Әшір Шоқыбаев, Байтен Омаров, Жамбыл Құдайбергенов, Болат Қалымбетов, Игорь Васильев, Мұхтар Бақтыгереев, Болат Қалымбетов және басқалары.

«Провинциальный роман»

Фильмнің оқиғалары Орта Азияның провинциялық қаласында өтеді. Өзінің әріптесі-орта жастағы үйленген назар Муратовты жақсы көріп, жас Гуля ата-анасы үйленетін гүлденген Эркиннің кездесулерінен бас тартқан жоқ. Үйлену қарсаңында Мұратовпен соңғы түн өткізіп, туыстарының қысымына бой алдырып, Гуля зорлау туралы қылмыстық іс қозғауға келіседі. Мұратов түрмеге жабылды. Ұл туылғаннан кейін әйел назардан кешірім сұрайды және істі қайта қарауды сұрайды. Алайда, барлық жағдайларда кейіпкер бас тартады. Фильмнің режиссері - Мелис Убукоев, ал сценаристер қатарында:  Аркадий Вакцберг және  Мелис Убукоевтер бар. Операторлық қызметті Константин Орозалиев атқарған. Композиторы - Александр Журбин. Рөл ойнағандар: Венера Нығматулина, Қайсар Боронбаев, Советбек Жұмадылов, Лейла Бекназарова, Светлана Норбаева, Наталья Аринбарова Гүлнар Досматова, Раиса Куркина, Павел Винник, Құман Тастанбеков, Ахмедом Шамиев, Талғат Нығматулин, Асанәлі Әшімов, Мақиль Құлабаев, Меруерт Өтекешева және тағы да басқалары бар.

«Три дня праздника»

Аңыз бойынша, қасиеті бар арчи ағашы жас Ақботаның әжесіне өте ұнайды. Бұл қасиеті туралы біле тұра, жас сұлу Алматыда тұратын өзінің сүйікті әжесіне бармақ болады. Картинаның кейіпкері жолға жиналып, қымбатты әжесінің үйіне қарай жолға аттанады. Ол тұратын жерге келгенде, Ақбота оның алдында тұрған көп қабатты үйді біле алмайды. Бала кезінде ол әжесіне соңғы рет барғанда, мұнда кішкентай үйлер тұрды, олардың бірінде Нуктың әжесі өмір сүретін. Жаңа ғимаратта жаңа пәтерлер алғаннан кейін, үй тұрғындары бұрын орналасқан үйлердің тұрғындары қайда кеткенін білмейді. Сонымен қатар, сол күндері елордада атап өтілетін ұлттық мереке оған мұқият іздеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бермейді. Бұл оқиға желісі кейіпкерді Мұрат есімді сәулетшінің отбасымен бірге алып келеді, ол әйелімен ауыр отбасылық дағдарыс басталады. Ақбота әжесімен кездесуге алады ма? Ол өзінің жаңа көмекшісінің отбасына қалай көмектесе алады? Фильмде мерекенің үш күнінде көрсетілген оқиға бір кездері сүйікті адамдардың қарым-қатынасы қаншалықты қиын болатынын айқын көрсетіледі. Картинаның режиссері Серік Райбаев толеранттылық пен түсіністікке негізделген отбасылық қарым-қатынастың маңыздылығын атап өтті. Сыншылардың оң пікірлері кескіндеме өндірісіне кәсіби көзқарасты дәлелдейді. Фильмде бой көрсеткендер: Гүлнар Досматова, Валентина Харламова, Тамара Қосубаева, Раиса Мұхамедиярова, Есболған Жайсанбаев, Сабира Майқанова, Наталия Орынбасарова, Жексен Қайырлиев, Жанна Керімтаева, Роза Рымбаева, Қасым Жақыбаев,  Тимур Сүлейменов, Гуля Амандосова, Леонтий Полохов, Уайс Сұлтанғазин, Спартак Мишулин, Мұхтар Бақтыгереев және басқалары.

«Қызыл киіз үй»

Қазақ ауылдарының біріне Қызыл киіз үй деп аталатын үгіт бригадасы келеді. Аулада ұжымдастыру уақыты өтті, сондықтан бригаданың міндеттеріне тек үгіт қана емес, ауыл өмірін өзгертуге көндіру де кірді. Бірақ тұрғындар туған ауылын колхозға айналдырғысы келмеді, ал кейбіреулері одан мүлдем қорықты. Олар қысымнан құтылып, қашуға тырысты, бірақ үгіт бригадасы бұған жол бермеді.

Ұжымдастыру мәселелеріне арналған Қызыл киіз үйдің тарихи драмасы Қазақфильм студиясының авторлығымен түсірілді. Бұл режиссердің таза қалауынан емес, Кеңес Одағының мемлекеттік телерадио тапсырысы бойынша жасалды. Алайда бұл команда фильмді жасауға қаражат салған жоқ деп айтуға болмайды. Тіпті тәжірибесіз көрерменге бүкіл түсірілім тобы жұмыстан ләззат алғаны байқалады, өйткені биіктікте актерлер де, техникалық бөлім де бар. Сыншылар Қызыл киіз үйдің тақырыбының өткірлігін көрсете отырып, картинаны жоғары бағалады. Ол кезде ұжымдастыру мәселесі проблема емес, мақсат болатын. Жалпы, қазақ фильмдеріндегідей, түсірілімге тек кәсіби актерлер ғана тартылған жоқ. Фильмге қарапайым балалар, қарапайым адамдар қатысты, және бұл қарапайым тәжірибе болды. Осылайша әркім өзін нағыз актер сияқты сезіне алды.

Картинаның режиссері - Қанымбек Қасымбеков. Сюжеттік желіні жазғандар: Смағұл Елубаев және Сәкен Нарымбетов. Сахналарды түсірген операторы - Әубәкір Сүлеев. Фильмдегі әсем әуендер композитор  Нұрғиса Тілендиевтікі. Қоюшы суретшісі - Виктор Леднев. Рөлде ойнаған актерлер: Гүлнар Досматова, Мейір Қашағанов, Нұрлан Есімғалиев, Мұхтар Бақтыгереев, Нұржұман Ихтымбаев, Жан Байжанбаев және басқалары.

«Күнәңді өте» немесе «Искупи вину»

Қожабек осыншама жасқа келгенде мұндай қайғыға жолығатынын ойламаған еді. Көлік апатында оның ұлы қайтыс болады. Өміріндегі бұл қайғыдан басын ала қашқысы келгендей назарын басқа дүинеге бұрғысы келеді. Сөйтіп тағдырдың жазуымен қария әлемнің бір жерінде немересі бар екенін кездейсоқ біледі. Ұлы көзі тірісінде әдемі қыз Алияға ғашық болды, ол үйленгісі келді, бірақ бірдеңе дұрыс болмады және ол бір сөз айтпай кетіп қалды. Көптеген жылдар өткен соң, атасы ұрпағымен кездескісі келеді. Өзінің мұрагерін дүниеге әкелген әйелдің алдында ұлының кінәсін сезген Қожабек оны құтқарғысы келеді. Ренжіген ананың назарын бірінші рет алу мүмкін емес, бірақ немересі өзіне ұқсас ұқсайтын қариямен танысқысы келеді. Енді қария өз немересімен бірге болу үшін қандай әрекеттерге барады. Ана көңілін тауып, өз ұрпағын өзі тәрбиеле алуға мүмкіндік алады ма?

«Искупи вину» фильмі жазушының сезімтал басшылығымен жазылған Төлен Әбдіковтің кітабы негізінде түсірілді. Картинаның режиссері Серік Жармұхамедов кейіпкерлеріне барлық эмоциялар мен тәжірибелерді өте орынды білдірген актерлермен ортақ тіл табыса алады. Картинаның драматизмі 1983 жылы Қазақстан кинофестивалінде әділ бағаланды.

«Непобидимый»

Андрей Хромов - бұрынғы Қызыл Армия, ол Орталық Азияға жергілікті жекпе-жек өнерімен танысуға және өз арманын жүзеге асыруға барады: қарусыз өзін-өзі қорғаудың жаңа түрін жасау. 1920 жылдардағы кеңестік Түркістан кезі көрсетілген. Бұрын Андрей Хромов Қызыл армияның жауынгері болған, енді өзінің жауынгерлік дағдыларын жетілдіргісі келеді. Қару қолданудың қажеті жоқ ерекше жекпе-жек өнерін құруды армандай отырып, ол Орта Азияға барады, онда ол халықтық Борба кураштың негіздерін біледі. Сапар барысында Хромов қиындықтарға тап болады, бірақ ол барлық мәселелерді абыроймен шеше алады. Фильмнің режиссері – Юрий Борецкий.

«Человеческий фактор»

Кинофильм адам факторы қиын жағдайға тап болып, өз өндірісіндегі қаржылық алаяқтықтың байқаусызда куәгері болған дария Қаратаева туралы баяндайды. Жас және еңбекқор қыздың басшылығы бұл жағдайға көз жұмғанмен де, бойжеткен ақырында әділеттілікті қалпына келтіру үшін тәуекелге барады. Картинаның киносюжетіндегі жетекші орынды адам факторы басты кейіпкердің адал ниетімен жеңілген өтірік тақырыбы алады. Кез — келген адам шетте қалуы мүмкін еді, бірақ Дария есімді кейіпкер барлығын таңқалдыратын. Бұл бейне  Гүлнар Дусматоваға бұйырған болатын. Актриса оның бейнесі соншалықты шынайы болуы үшін көп уақыт жұмсап, дайындалған. Нәтижесінде,  ол үшін үлгі тұтатын кеңес сыншыларынан жағымды пікір  алды.

Фильм 1984 жылы көпшілік назарына ұсынылды және үш ай бойы түсірілді. Режиссерлік орындықты Сергей Шутов алды, ол Еркен Әбішев пен Александр Ивановтың тығыз ынтымақтастығында ұсынылған сценарийден бір қадам да бас тартқан жоқ. Кинорежиссердің мансабы әсіресе 70-ші және 80-ші жылдары белсенді дамыды және бұл кинокартина ол үшін соңғы шығармаларының бірі болды. Көп ойланғаннан кейін драма мен қылмыстың байланысын тоқтату туралы шешім қабылданды.

Сценарий авторлары: Еркен Әбішев және Александр Иванов. Оператор: Әбілтай Қастеев. Суретшісі - Александр Дериганов. Композитор - Тілес Қажығалиев. Дыбыс операторы - Л. Разгоняева. Рөлдерде: Гүлнар Дусматова, Мұхтар Бақтыгереев, Николай Скоробогатов, Римма Маркова, Аман Қамшыбеков, Нұржұман Ихтымбаев, Досхан Жолжақсынов және Виктор Шульгин.

Поделиться
Для корректного отображения страницы пожалуйста отключите блокировщик рекламы