Ермек Тұрсынов режиссерлік еткен 8 фильм

Ермек Кәрімжанұлы Тұрсынов – режиссер, сценарист, КСРО Журналистер одағының мүшесі, шағын футболдан халықаралық спорт шебері, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері. Ол Алматы облысы  Нарынқол селосында 1961 жылы 20 шілдеде дүние есігін ашқан.  Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-да (бұрынғы ҚазГу) журналистика факультетін 1984 жылы тәмамдаған соң, «Ленинская смена» газетінің әдебиет және өнер бөлімінде аудармашы болып жұмыс істеді, сол уақытта өзі де өлеңдер, әңгімелер жаза бастады.

1988-1990 жж. Мәскеуде болды, онда сценаристтер мен режиссерлерге арналған ВГИК жанындағы екі жылдық жоғары курстан өтті («Фильм-драма» режиссері, Валерий Фрид пен Александр Миттаның шеберханасы).

1991 жылы Ермек Тұрсынов «Невада-Семей» антиядролық қозғалысында қызметте болып, ҮЕҰ өкілі ретінде АҚШ-қа қоғамдық қызметті зерттеуге кетті. Төрт жылдан кейін АҚШ-тан оралып, ол «Сайлаушы» газетінің («Невада-Семей» органы) бас редакторы болып жұмыс істеді. Содан кейін ол «Қазақстан» мемлекеттік телерадиокомпаниясының Алматы орталығының (филиалының) бас директоры болып қызмет атқарды, бірақ ол жұмыстан жанжалмен кетті: оны кеңсесінен қолына кісен салып алып шықты. ҰҚК түрмесінде бірнеше күн болды, бірақ кейін сыбайлас жемқорлық туралы күдіктер сейілгесін бостандыққа шықты. Осы жағдайдан кейін Ермек Тұрсынов Қазақстаннан кетіп, Еуропада үш жыл өмір сүрді. 2004-2006 жылдары ол Қазақстанға оралып, Сорос-Қазақстан қорының баспасөз хатшысы, «31 арна» телерадиокомпаниясының атқарушы продюсері болып жұмыс істеді.

Ермек Тұрсынов Қазақстанға тек режиссерлігімен ғана емес, көптеген отандық фильмдерге жазған сценарийімен және жазушылық қырымен танымал.

- 2009 жылдың 24 желтоқсанында «Мәмлүк» романының тұсаукесері болып өтті, онда Ермек Тұрсынов Египет пен Сирияны билеген, Бахрит әулетінен шыққан қолбасшы Бейбарыстың өмірі туралы баяндаған.

- 12 шілде 2010 жыл – «Мамырдың жеті күні» («Семь майских дней»)   деп аталатын кітап жарық көрді. Ермек Тұрсынов оны полиция қызметкері Құрманбек Артықбаевпен бірге жазған. 2011 жылы осы кітаптың негізінде осы аттас фильм түсірілді.

- 8 желтоқсан 2016 жыл – Досым Сәтбаевтың жеке қорының қолдауымен «Мелочи жизни» («Өмірдегі ұсақ-түйек заттар») кітабының тұсаукесері өтті. 7 бөлімнен тұратын кітапта ауызша әңгіме жанрында жазылған. Ол 2017 жылы L’Officiel Awards 2017 байқауында «Жыл кітабы» сыйлығын иеленген.

- 2017 жылы 15 желтоқсанда Досым Сәтбаевтың жеке қорының қолдауымен тағы бір «Жили-были» атты кітап жарық көрді.

Е.Тұрсынов сценарист ретінде карьерасын 1990 жылы түсірілген  «Мытарь»  фильмінен бастаған.  Бұл картина  Мәскеуде өткен «Алтын қалам» драма байқауының жүлдесіне ие болды. Одан кейін 1993 жылы Виктор Пусуманов режиссерлік еткен «Әбілхайыр хан» кинотуындысына сценарий жазып шеберлігін шыңдайды. Ол Рүстем Әбдірашовтың «Құрак көрпе» картинасына жазған сценарийі үшін 2007 жылғы Киношок кинофестивалінде «Үздік сценарий» сыйлығын жеңіп алды. Осылайша кино саласындағы еңбек жолын бастаған Ермек Тұрсынов кейін басқа режиссерлердің де, өз фильмдеріне де сценарий жазуды жалғастырды:

2008 жылы – «Бакс», Сергей Бодров және Гүлшад Омаровамен бірге
2008 жылы – «Сталинге сыйлық», режиссері Рүстем Әбдірашев
2008 жылы – «Келін» режиссер Ермек Тұрсынов
2008 жылы – «Мұстафа Шоқай», режиссер Сатыбалды Нарымбетов
2009 жылы – «Сабалақ» (анимация), Тимур Бекмамбетовпен бірге
2009 жылы – «Сіз кімсіз, Ка мырза?», режиссері Хуат Ахметов
2012 жылы – «Шал», режиссері Ермек Тұрсынов
2014 жылы – «Кемпір», режиссері Ермек Тұрсынов
2015 жылы – «Кенже», режиссері Ермек Тұрсынов
2015 жылы – «Жат», режиссері Ермек Тұрсынов

 Ал енді Ермек Тұрсыновтың өзі түсірген фильмдеріне толығырақ тоқталайық. Режиссер қазіргі қазақ фильмдерін сынға алады, 2018 жылы берген бір сұхбатында ол: «Мәдениетке ақша бөлінеді, бірақ ол адресатқа жетпейді. Киноны алып қарасақ, бүгінгі киноның 99%-ы комедия, жай «көңілді көтеретін» контент. Фильм көргенде бізді бір жарым сағат бойы миды жұмыс істетуге үйретті, алайда бүгін олар миымызды өшіріп тастайды. Бұрын проблемалар көп болатын: біз аштық, соғыс сынақтарынан өттік... Бірақ тойыну сынағы ең қиыны болды», – деген болатын. Киногер өзі режиссерлік карьерасын 2008 жылы «Келін» фильмін түсіруден бастады, бүгінде оның қоржынында 8 кинокартина бар. 

«Келін»

Жылы: 2009 жыл

2009 жылы үлкен экранға жол тартқан картина әуелде көп сынға ұшырады.

Киносыншылар бұл картинаның стилінің режиссер Сёхэй Имамураның әйгілі «Нараяма туралы аңыз» фильмімен ұқсастығын атап өтті. Кинопродюсер Гүлнар Сәрсенова: «Жапондық «Нараяма туралы аңыз» фильмінен плагиат бар. Кинокартина толық  қуатты, жарқын туынды болуы үшін, мен фильмге динамизм қосу керек деп ойлаймын. Ол үшін кейбір ұзын кадрларды, эпизодтарды қысқартатын едім. Картина өзіндік ерекшеліктерге ие болу керек. Фильмде керемет сәттер, керемет бейне тізбектер, керемет пейзаждар бар. Бұл фильмнің шынымен де дара туындыға айналуы үшін тек серпіліс жетіспейді. Соны бере алсақ, кейін барлығымыз әлемге лайықты жұмыс істегенімізді мақтан ете аламыз».

Американдық киноакадемия «Үздік шетел фильмі» номинациясы бойынша мыңдаған фильмдер арасынан таңдап алып, «Оскар» сыйлығының қысқа тізіміне енгізді. Қысқа тізімге әлемнің түкпір-түкпірінен келіп түскен кинотуындылардың тек қана тоғызы енген.

Ермек Тұрсыновтың режиссерлік еткен драмалық қазақ киносы, өзіндік ерекшелігімен ерекше, өйткені онда сөз жоқ. Мәселе мынада, сюжетке сәйкес, фильмдегі оқиғалар сөз пайда болғанға дейінгі ең ежелгі, алғашқы замандарда өрбиді. Тау ландшафттарының таңғажайып саф тазалығының ортасында символизмге толы оқиғалар өздерінің негізгі табиғи тағдырларын – отбасыларын жалғастыру үшін қызға үйлену құқығы үшін күресіп жатқан бірнеше ер кейіпкерлердің өмірінен өтеді. Үміткерлердің бірі қалыңдыққа жақсы таныс және оны жақсы көреді, ал екіншісі – бірінші рет көрген бейтаныс адам. Бірақ дәл осы бейтаныс адамның ата-анасы міндетті түрде қызын бергені үшін талап ететін төлемді өтеуге шамасы келеді. Міне осылай жас қыз өз отбасынан жыраққа кетіп, өміріндегі жаңа кезеңіне қадам басады. Енді ол өзіне мүлдем бейтаныс адамдардың арасына барып, әйел, келін және, әрине, ана болуы керек. Құмарлыққа, адам эмоцияларына толы бұл картина бір ауыз сөз сөйленбесе де, адам жанын баурап алады.

Басты рөлдерді сомдаған Гүлшарат Жұбаева, Ержан Нұрымбет, Тұрахан Садықова, Қуандық Қыстықбаев, Нұржан Тұрғанбаев, Ерболат Тоғызақов, Махаббат Абдуллаева. Ал осы туындының сценарийін жазғандар Актан Әбдіхалықов, Марат Салыулу және режиссердің өзі, ал фильм продюсері – Ермек Аманшаев, операторы – Мұрад Әлиев, композиторы – Еділ Хұсаинов.

«Семь майских дней»

Жылы:  2011 жыл

 «Мамырдың жеті күні» –Тұрсыновтың өзі жазған осы аттас романының желісімен түсірілген, 2001 жылғы мамырда болған «Тұран Әлем» банкінің инкассаторына жасалған шабуыл туралы баяндайтын кинокартина. АҚШ елшілігінен 50 метр жерде орын алған қылмыстық әрекет кезінде бірнеше адам қайтыс болды. Модан Мухлисовтың бандасы 700 мың долларды иемденіп алғаннан кейін де кейін де оңтүстік астананың айырбастау пункттері мен ұйымдарына бірқатар қарақщылық шабуыл жасады. Қылмыс өте тез ашылды, бірақ ол қала тұрғындарының да, құқық қорғау орындарының қызметкерлерінің де есінде қалды. Бүінде режиссердің осы жұмысы толығымен түсіріліп дайын тұр. Бірақ үлкен экранға әлі де жол тартқан жоқ. Ермек Тұрсынов фильмінің сценарийі мен кітабының тең авторы әйгілі «Қорғас ісі» бойынша 14 жылға сотталған Құрманбек Артықбаев босчндыққа шықпайынша кинокартинаны шығарғысы келмейді.

Фильмге ресейлік Вячеслав Крикунов («Край»), Евгения Лоза («Біздің заманымыздың қаһарманы»), Сергей Угрюмов («Цитадель»), Владимир Яглыч және қазақстандық актерлар Қарлығаш Мұхамеджанова, Қуандық Қыстықбаев пен Бағлан Сембаев қатысты. Түсірілім Алматыда және облыс көлемінде екі ай жүргізілді.

Фильмнің продюсерлері – Сергей Сельянов және Александр Вовнянко, операторылары – Хасанбек Қыдырәлиев пен Бөпеш Жандаев.

«Шал» фильмі

Жылы: 2012 жыл

2012 жылдың қазан айында әйгілі американдық жазушы Эрнест Хемингуэйдің «Шал мен теңіз» повесі бойынша қазақстандық кинорежиссердің «Шал» («Старик») екінші толықметражды фильмі жарыққа шықты. Алматыда өткен XIII «Жыл таңдауы» фестивалінде «Шал» «Жыл фильмі» де,п танылса, басты рөлді сомадаған Ерболат Тоғызақов «Жыл актері» деп танылды, сонымен қатар «Жылдың үздік фильмі» және «Ең үздік ер адам рөлі» номинациялары бойынша Қазақстанның ұлттық «Құлагер» сыйлығымен марапатталды. Картинаның қоржынында одан өзге де беделді марапаттар бар: Мысалы:

- 2013 жыл – ТМД және Балтық елдерінің Анапада болып өткен «Киношок» ашық кинофестивалінде «Алтын жүзім» бас жүлдесін және Ерболат Тоғызақов тағы бір мәрте «Ең үздік ер адам рөлі» жүлделеріне ие болды.

- 2013 жыл – Азия-тынық мұхиты аймақтарының Asia Pacific Screen Awards киноакадемиясының номинацияларына – Achievement in Cinematography (Мұрат Әлиев), Best Performance by an Actor (Ерболат Тоғззақов)

- 2014 жыл – Ирандағы 32-ші Халықаралық Фаджр кинофестивалі – Үздік техникалық және көркемдік жетістіктері үшін сыйлық

- 2014 жыл – Балтық жағалауы мен ТМД елдерінің ең үздік фильмі үшін үшін «Ника» сыйлығына ие болды.

«Шал» фильмінің оқиғасы біздің уақытымызда, шалғай ауылда, тауда өтеді. Қарт келіні мен немересімен бірге тұрады. Бала PSP ойнағанды ​​жақсы көреді, ал атасы футбол көруді ұнатады. Ол футболды қатты жақсы көретіні соншалық, тіпті өзінің қойларына футбол ойыншылардың аттарын беріп, олардың арқачына сандар(ойыншы нөмірлерін) жазып қоятын.

Сюжет қарттың үйіне үлкен джип мінген аңшылар келе жатқанда қыза түседі. Бұл қасқырларды қырып-жоюға бел буған, тістеріне дейін қаруланған салмақты адамдар. Олар қариядан қасқырлар үйіндісіне қалай жетуге болатынын сұрайды, шалдың оның ескертулеріне мән бермейді. Талай жыл бойы табиғатпен үндесіп ғұмыр кешіп келе жатқан ақсақал оларға қазір қасқыр күшіктерінің туатын уақыты, және оларды аң аулау мүмкін емес екендігін баса айтады. Алайда әлгі адамдар «өзім білемдікке» салынып, аң аулауға аттанады. Олар өздерін ғана ойлайды, іс жүзінде олар тіпті өздері адам кейпіндегі қасқырлар, сондықтан көрермен олардың өліміне соншалықты немқұрайлы қарайды.

Жалпы фильм мақтауға, әртүрлі әлемдік сыйлық алуға расында да тұрады. Ол адамзат пен табиғаттың, жан-жануарлардың бір-бірімен тығыз байланысын көрсетеді.  Кинотоуындының продюсері – алекусандар Вовнянко, композиторы – Қуат Шілдебаев, операторы – Мұрат Әлиев, ал сценарийді жазған режиссердің өзі. Басты рөлдерде Ерболат Тоғызақов, Орынбек Молдахан, Оңдас Бесікбасов, Ержан Бесікбасов. Туындының ұзақтығы 102 минутқа созылады.